Wat is leishmaniasis?
Leishmaniasis is een ernstige parasitaire ziekte bij honden die wordt veroorzaakt door een protozoa met flagellen.
Deze parasieten worden op onze honden overgedragen door vrouwelijke zandvliegen, kleine gevleugelde en bijtende insecten die zich voeden met het bloed van gewervelde dieren. Zandvliegen, die gemakkelijk verward kunnen worden met muggen, zijn erg actief bij het vallen van de avond en bij minimumtemperaturen tussen 18°C en 22°C. Zo komt leishmaniasis het meest voor in regio's met een mediterraan klimaat, in Zuid-Europa (Griekenland, Spanje, Portugal, Italië) en in Zuid-Frankrijk.
In Frankrijk is Phlebotomus perniciosus de belangrijkste vector van de parasieten die verantwoordelijk zijn voor leishmaniasis.
Hoe kan een hond leishmaniasis krijgen?
Leishmania infantum, de protozoa in kwestie
Als er verschillende soorten leishmania in de wereld zijn, is het Leishmania infantum die verantwoordelijk is voor leishmaniasis in Europa. Deze parasiet is een protozoa (eencellig organisme) dat leeft en zich vermenigvuldigt in bepaalde cellen van zijn gastheer.
De parasiet kan honden, vossen, mensen en uitzonderlijk katten infecteren.
Besmetting door de beet van een zandvlieg
Leishmania infantum bestaat in 2 vormen:
- de promastigote vorm die zich vermenigvuldigt in zandvliegen.
- de amastigotische vorm die zich ontwikkelt bij gewervelde dieren.
Wanneer een vrouwelijke zandvlieg het dier (of de mens) bijt, injecteert ze de parasiet - die dan in haar speekselklieren in promastigote vorm aanwezig is - in haar nieuwe gastheer.Deze laatste wordt vervolgens gefagocyteerd door de macrofagen die in de huid aanwezig zijn. De promastigoten worden dan amastigoten en vermenigvuldigen zich in deze cellen waaruit ze vervolgens ontsnappen door deze cellen te scheuren. Promastigoten worden gefagocyteerd door andere macrofagen en dringen zo hematolymfopoëtische organen binnen, waaronder het beenmerg. Zodra deze verschillende organen zijn aangetast, bereiken de parasieten de huid, nieren, alvleesklier, spijsverteringskanaal, ogen, botten, gewrichten, enz.
Wanneer een nieuwe zandvlieg het besmette dier of de mens bijt, neemt hij het bloed op van zijn slachtoffer dat besmet is met de parasiet. Eenmaal in het spijsverteringsstelsel van de zandvlieg transformeren de amastigote vormen zich vervolgens in promastigote vormen om zich daar te vermenigvuldigen voordat ze migreren naar de speekselklieren van het insect. Aldus geparasiteerd kan de zandvlieg vervolgens een nieuwe gastheer infecteren.
Leishmaniasis, een op mensen overdraagbare ziekte
Leishmaniasis is een zoönose. Begrijp hierdoor dat het een ziekte is die zowel dieren als mensen treft. Een hond die leishmania in zijn dermis draagt, of hij nu ziek is of niet, kan de ziekte indirect doorgeven aan zijn baasjes. Maar alleen de zandvlieg kan de ziekte overdragen. Het moet dan bij contact met de hond besmet raken en vervolgens de mens bijten zodat deze besmet kan raken. Aan de andere kant kan een hond die lijdt aan leishmaniasis een mens niet besmetten door zijn enige contact, zonder tussenkomst van het insect.
De meest bedreigde regio's in Europa en Frankrijk
Je zult begrepen hebben dat de aanwezigheid van leishmaniasis in een bepaald gebied afhankelijk is van de aanwezigheid van zandvliegen in de omgeving.
Omdat de zandvliegen de parasiet als hitte verspreiden, zijn ze vooral aanwezig in de zuidoostelijke regio's van Frankrijk en op Corsica. Door de opwarming van de aarde verspreiden ze zich ook naar het zuidwesten en de regio Rhône Alpes.
In Europa treft leishmaniasis meer in het algemeen het hele Middellandse Zeegebied: Griekenland, Spanje, Portugal, Italië.
In gematigde streken zijn zandvliegen bijzonder actief van april tot oktober.
Wat zijn de symptomen van leishmaniasis?
Het kan lang duren tussen de beet van de zandvlieg (die ook onopgemerkt kan blijven) en het begin van de eerste symptomen van de ziekte, zodat het verband tussen de twee ingewikkeld kan zijn om vast te stellen. De incubatietijd van leishmaniasis varieert van 3 maanden tot 8 jaar na de beet van de zandvlieg!
Bovendien maken de veelheid aan aangetaste organen en de grote heterogeniteit van de symptomen het tot een ziekte die vrij moeilijk te herkennen is zonder specifieke onderzoeken.
Zandvliegen kiezen meestal een haarloos gebied zoals de binnenkant van de oren of de bovenkant van de neus om hun slachtoffers te steken.De steek kan volledig onopgemerkt blijven of aanleiding geven tot een "entingskans" die 1 tot 3 weken later verschijnt. Op de plaats van de beet wordt de huid van de hond dan rood, schilferig en gezwollen voordat hij zweert en bedekt wordt met een korstje om binnen 3 tot 5 weken volledig te genezen. De kans op inenting komt overeen met de vermenigvuldigingsplaats van Leishmania op de plaats van de beet.
Leishmaniasis kan zich dan manifesteren als:
- verschillende huidlaesies zoals het verschijnen van haarloze gebieden met verschillende vormen en omvang (alopecia), de vorming van grote schubben (stuk dode huid dat loskomt van de opperhuid), zweren, puistjes en knobbeltjes,
- verkleuring en zweren van de neus die epistaxis (bloedneus) kunnen veroorzaken,
- gewichtsverlies gekoppeld aan een verminderde eetlust van de hond en spierafbraak, vooral van de spieren van het gezicht,
- oogbeschadiging,
- abnormale klauwgroei die langer wordt, vervormt en barst,
- een vergrote lymfeklieren,
- chronische diarree met de aanwezigheid van verteerd bloed in de ontlasting,
- tekenen van nier- en leverfalen,
- tekenen van bloedarmoede,
- kreupelheid,
Sommige honden kunnen besmet zijn met de parasiet, maar ontwikkelen nooit symptomen of ontwikkelen deze pas na enkele maanden of jaren als gevolg van een verminderde effectiviteit van hun immuunsysteem. Deze geïnfecteerde maar niet zieke honden vormen een parasietenreservoir voor mens en dier.
Gepredisponeerde rassen?
Als alle honden door Leishmania kunnen worden geparasiteerd, zouden sommige hondenrassen een natuurlijke immuniteit tegen de ziekte hebben, terwijl andere kwetsbaarder zijn.De Ibiza-hond zou dus een effectieve immuniteit hebben tegen leishmaniasis, terwijl de Boxer een ineffectief immuunsysteem heeft tegen deze ziekte.
Welke behandeling voor leishmaniasis?
Behandeling geneest een hond met leishmaniasis niet, maar vertraagt alleen de progressie van de ziekte en houdt de symptomen onder controle.
Dit is een lange en dure behandeling die voornamelijk gebaseerd is op dagelijkse injectie van meglumine-antimoniaat gedurende 3-4 weken, gevolgd door levenslange dagelijkse behandeling met orale allopurinol.
Deze specifieke behandeling kan worden aangevuld met symptomatische behandelingen en kan gepaard gaan met bijwerkingen (verminderde nierfunctie).
Het moet gepaard gaan met regelmatige controle van het dier door de dierenarts.
Hoe bescherm je je hond?
Vaccinatie
Er is een vaccin tegen leishmaniasis bij honden. Het vereist 1 tot 3 eerste injecties en daarna een jaarlijkse herinnering. Pups kunnen vanaf 6 maanden worden ingeënt, maar niet tegelijkertijd met de andere ziekten waartegen ze gewoonlijk worden ingeënt: hondenziekte, leptospirose enz.
Als dit vaccin niet 100% effectief is, vermindert het toch het risico op infectie met 4.
Aan de andere kant mag het vaccin niet worden toegediend aan honden die al besmet zijn met de parasiet. Het is daarom noodzakelijk om uw hond te laten testen voordat u hem laat vaccineren.
Beten van zandvliegen voorkomen
Voor dieren (al dan niet gevaccineerd) en voor mensen blijft het vermijden van zandvliegbeten de beste optie om leishmaniasis te voorkomen.
Om dit te doen, wordt aanbevolen:
- laat de honden niet uit in de schemering tijdens risicovolle periodes, van april tot oktober, als je in een geografisch gebied woont waar de zandvlieg aanwezig is,
- om uw hond niet te maaien omdat de vacht een relatief beschermend effect heeft tegen insectenbeten,
- sluit ventilatoren aan in de kamer waar je hond slaapt tijdens risicovolle periodes (zandvliegen zijn bang voor de wind),
- om te voorkomen dat de ramen 's nachts worden geopend in periodes en risicogebieden. Klamboes zijn niet erg effectief tegen het binnendringen van zandvliegen in huizen vanwege hun zeer kleine formaat,
- zoeken naar "sandfly niches" : elimineer stilstaande waterreservoirs in de tuin en het huis, vul de spleten in de muren, etc.
- om een afweermiddel tegen zandvliegen te gebruiken in risicogebieden. Ze zijn nu verkrijgbaar in kettingen of spot-on pipetten. Vraag uw dierenarts om advies om er zeker van te zijn dat het gekozen product effectief is tegen het insect en dat het niet gecontra-indiceerd is bij uw dier.Houd er rekening mee dat deze producten niet 100% effectief zijn en u niet vrijstellen van het nemen van de bovengenoemde voorzorgsmaatregelen.
Waarschuwing!
Alle afweermiddelen tegen zandvliegen die bij honden kunnen worden gebruikt, zijn zeer giftig voor KATTEN.
Let op!
Afstotende halsbanden tegen zandvliegen werken pas een week nadat ze bij de hond zijn aangebracht. Ga je met je hond naar een risicogebied, bijvoorbeeld tijdens je zomervakantie, dan moet je vooruit plannen!
Hoe herken je een zandvlieg?
De zandvlieg is een kleine mug (tussen 2 en 3 mm), nauwelijks zichtbaar met het blote oog, met 2 vleugels en 6 poten en met een harig uiterlijk. De vlucht van de zandvlieg maakt geen geluid en gebeurt in kleine sprongetjes van een meter afgewisseld met rust en op lage hoogte. De beet is pijnlijk, in tegenstelling tot die van een mug.
Foto credit: CDC/ Frank Collins [Public domain]